Poniżej prezentuję Wam drugi artykuł gościnny przygotowany w ramach kampanii zorganizowanej przez Polski Instytut Filantropii. Dzięki poniższemu opracowaniu dowiecie się w jakiej formie możecie przygotować testament. Możliwości jest sporo, jednak osobiście uważam, że najlepszym rozwiązaniem jest złożenie wizyty notariuszowi.

Trader21


Polskie prawo spadkowe przewiduje dwie kategorie testamentów: zwykłe oraz szczególne. Do pierwszej kategorii zaliczamy testament notarialny, holograficzny oraz alograficzny. Dokumenty te mogą być sporządzane w dowolnym czasie przez każdą osobę mającą zdolność do czynności prawnych.

Do drugiej kategorii należą testamenty: ustny, podróżny i wojskowy. Takie dokumenty mogą być sporządzane w wyjątkowych sytuacjach, a ich ważność jest ograniczona w czasie. Testament szczególny traci swoją moc po upływie sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniałyby niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.


Testamenty zwykłe

Najbezpieczniejszym z punktu widzenia osoby sporządzającej testament, a więc testatora, jest testament notarialny. Testator może mieć pewność, że wskazane przez niego w testamencie dyspozycje, dotyczące jego majątku, zostaną wykonane. Notariusz ma obowiązek zweryfikować tożsamość osoby, która składa oświadczenie oraz jej zdolność do podejmowania takich decyzji. W szczególności sprawdzane jest, czy testator nie jest przymuszony do sporządzenia testamentu oraz czy nie występują okoliczności wyłączające zdolność do czynności prawnych (np. ktoś jest pod wpływem silnych leków ograniczających świadomość podejmowanych decyzji). W związku z tym testament sporządzony u notariusza ma niewątpliwą zaletę przy ewentualnych późniejszych próbach jego obalenia.

Notariusz z pewnością zadba o to, żeby wola testatora wyrażona była jak najdokładniej i zgodnie z prawem. Ponadto, przy sporządzeniu testamentu notarialnego istnieje minimalne prawdopodobieństwo, że testament zostanie zniszczony lub zaginie. Można również, na życzenie testatora, bezpłatnie zarejestrować dokument w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT). Dzięki temu, po jego śmierci, uprawnione osoby będą mogły sprawdzić treść dokumentu.


Najczęściej sporządzanym testamentem (miejmy nadzieję, że to się zmieni) jest testament holograficzny, zwany własnoręcznym. Jest on sporządzany samodzielnie przez testatora. Do jego sporządzenia potrzebna jest jedynie kartka i długopis. Ważne, aby dokument był napisany własnoręcznie, jak również był opatrzony datą i podpisem. Testamentu holograficznego nie może napisać za nas ktoś inny, nie możemy także użyć np. komputera.

Testament holograficzny ma sporo wad. Łatwo go podważyć – wystarczy, że spadkobierca udowodni, iż pismo którym napisano dokument nie należy do spadkodawcy, albo że dokument powstał pod wpływem groźby kierowanej wobec sporządzającego testament. W praktyce zdarza się, że po śmierci spadkodawcy rodzina próbuje dowieść, że w momencie sporządzania dokumentu testator był osobą starszą, przyjmującą lekarstwa, które miały wpływ na jego postrzeganie świata. Testament własnoręczny łatwo jest ponadto zgubić lub zniszczyć, a schowany głęboko do szuflady może przepaść po naszej śmierci nieodnaleziony.


Testament alograficzny, polega na tym, że testator składa oświadczenie w obecności dwóch świadków oraz jednej z następujących osób: wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

Treść takiego oświadczenia spisywana jest w protokole, pod którym podpisy składają testator, świadkowie oraz jeden z wymienionych urzędników. Świadkiem może być wyłącznie osoba widząca, słysząca, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, nie skazana za składanie fałszywych zeznań. Musi ponadto władać tym samym językiem, w którym testator składa oświadczenie woli. Świadkiem nie może być małżonek testatora, jego krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nim w stosunku przysposobienia.

Testament alograficzny jest często sporządzany nieprawidłowo. Najczęstsze błędy to nieodpowiednia liczba świadków lub udział niewłaściwego urzędnika. Ponadto, testament taki jest łatwo podważyć twierdząc, że testator wypowiadając swoją ostatnią wolę był w stanie wyłączającym świadomość. 


Testamenty szczególne

Testament ustny może być sporządzony tylko wtedy, gdy istnieje obawa nagłej śmierci spadkodawcy, a zachowanie zwykłej formy jest niemożliwe. Przesłanka rychłej śmierci może wynikać z takich przyczyn jak nieszczęśliwy wypadek spadkodawcy, choroba, czy podeszły wiek. W praktyce zdarza się, że osoba wypowiadająca na głos swoją wolę leży na łożu śmierci i nie jest w stanie wziąć do ręki długopisu, aby własnoręcznie sporządzić testament. Może to być też osoba sparaliżowana, albo niemogąca lub niepotrafiąca pisać.

W przeciwieństwie do testamentu alograficznego, testament ustny może zostać sporządzony za pomocą m.in. języka migowego. Świadków musi być co najmniej trzech. Jeśli jest ich mniej, testament będzie nieważny. Dokument taki musi być spisany w ciągu roku od złożenia oświadczenia woli przez testatora. Protokolantem może być zarówno jeden ze świadków, jak i osoba trzecia. Protokół musi zostać opatrzony datą oraz podpisami – spadkodawcy i dwóch lub trzech świadków. Warto podkreślić, że częściej niż w przypadku innych dokumentów zdarzają się fałszowania testamentów ustnych.


Testament podróżny sporządzany jest przed dowódcą (lub jego zastępcą) statku lub samolotu w ten sposób, że spadkodawca oświadcza przed nimi swoją wolę. W trakcie tej czynności muszą być obecni dwaj świadkowie, którzy spisują oświadczenie spadkodawcy. Tak sporządzony testament opatrywany jest datą oraz podpisami kapitana, świadków oraz – na końcu – testatora.


Testament wojskowy przeznaczony jest dla żołnierzy oraz wszystkich osób pracujących w siłach zbrojnych. Jego sporządzenie możliwe jest wyłącznie w czasie wojny (lub przedwojennej mobilizacji) albo wówczas, gdy osoby takie przebywają w niewoli. Może go napisać, na prośbę testatora, wojskowy sędzia albo jeden z trzech świadków. Co ważne, świadkowie nie muszą być obecni w tej samej chwili.

Choć prawo spadkowe przewiduje kilka form sporządzanych testamentów, najpewniejszą formą jest testament notarialny. Można go (tak jak i inne testamenty) w każdej chwili odwołać lub zamienić stary testament nowym. Należy pamiętać, że testamentu nie można sporządzać wspólnie z małżonkiem. Zachęcamy do pisania testamentów, dobrych testamentów.

Ewelina Szeratics